اهمیت محاسبه BMI برای سلامتی

در دنیای پرشتاب امروز، حفظ سلامتی و تناسب اندام از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از ابزارهای کلیدی برای رسیدن به این هدف، محاسبه BMI یا شاخص توده بدنی است. BMI با اندازه‌گیری نسبت وزن به قد، تصویری کلی از تناسب اندام فرد ارائه می دهد و به او کمک می‌کند تا از وضعیت سلامتی خود آگاه شود.

محاسبه BMI به طور فزاینده ای در میان افراد در سنین مختلف رواج پیدا کرده است. این امر به دلیل مزایای متعددی است که این شاخص برای سلامتی به ارمغان می آورد. با محاسبه BMI به طور مرتب، می توانید از خطرات احتمالی سلامتی مانند چاقی، سوء تغذیه و بیماری های قلبی عروقی آگاه شوید و به موقع برای پیشگیری یا درمان آن ها اقدام کنید.

محاسبه BMI کار آسانی است و نیازی به تجهیزات یا دانش تخصصی ندارد. روش های مختلفی برای محاسبه BMI وجود دارد، از جمله استفاده از ماشین های محاسبه BMI، فرمول های آنلاین و اپلیکیشن های موبایل. در این مقاله از مجله جراحی لاغری، به بررسی اهمیت محاسبه BMI برای سلامتی و مزایای آن می پردازیم. همچنین، روش های مختلف محاسبه BMI و تفسیر نتایج آن را به طور کامل شرح خواهیم داد.

👈جدول دسترسی به مهم ترین عناوین این مطلب

• شاخص توده بدنی چیست؟
• روش محاسبه BMI
• تفسیر شاخص توده بدنی
• تاثیر سن بر شاخص توده بدنی
• تاثیر جنسیت در محاسبه BMI
• محاسبه bmi زنان باردار
• فرمول BMI برای ورزشکاران
• راه های جایگزین فرمول محاسبه BMI
• نتیجه گیری
• سوالات متداول در رابطه با شاخص توده بدنی

شاخص توده بدنی چیست؟

شاخص توده بدنی (BMI) ابزاری است که برای سنجش تناسب وزن و قد افراد به کار می‌رود. این شاخص توسط آدولف کوتله، دانشمند بلژیکی، در قرن نوزدهم ابداع شد و از آن زمان تاکنون به عنوان معیاری استاندارد برای ارزیابی وزن در سطح جهانی مورد استفاده قرار گرفته است.

👈بیش تر بخوانید: انواع رژیم لاغری یک ماهه برای کاهش وزن در مدت زمان کم

روش محاسبه BMI

همانطور که در مقدمه اشاره شد، محاسبه BMI گامی اساسی برای سنجش سلامتی و تناسب اندام است. محاسبه این شاخص کار آسانی است و به راحتی در منزل قابل انجام است. برای محاسبه BMI می توانید از ماشین های محاسبه BMI، فرمول های آنلاین و یا اپلیکیشن های موبایل استفاده کنید.

محاسبه bmi فرمول پیچیده ای ندارد، این فرمول عبارت است از:

وزن (بر حسب کیلوگرم)÷ قد 2(برحسب متر)

محاسبه bmi بدن یکی از رایج ترین و در نگاه سازمان جهانی بهداشت معتبرترین روش های سنجش شاخص توده بدنی است. به نتیجه محاسبه BMI در زبان عام «اضافه وزن» و یا «میزان چاقی» هم می گویند. وقتی می پرسند چقدر اضافه وزن داری و یا چقدر چاقی، منظور این است که میزان BMI شما چقدر است! وقتی می پرسی باید چقدر وزن کم کنم و یا آیا اجازه جراحی لاغری دارم، مشاور تغذیه و یا جراح لاغری ابتدا سراغ از میزان شاخص توده بدنی(BMI) شما می گیرند. اما این شاخص تنها بیان گر چاقی و یا لاغری نیست، به تناسب اندام و یا کمبود وزن نیز اشاره دارد.

بله! نتیجه محاسبه BMI با خود حرف ها برای گفتن دارد. این بسیار مهم است که عدد به دست آمده از فرمول بالا شما را در فهم تناسب اندام تان یاری کند.

👈بیش تر بخوانید: آیا با دلایل چاقی در کودکان آشنایی دارید؟

تفسیر شاخص توده بدنی

همانطور که در بالا اشاره شد، محاسبه شاخص توده بدنی اولین قدم برای سنجش سلامتی و تناسب اندام است. اما پس از محاسبه BMI، نوبت به تفسیر نتایج آن می رسد. تفسیر صحیح نتایج BMI به شما کمک می کند تا از وضعیت سلامتی خود به طور دقیق آگاه شوید و در صورت نیاز، برای حفظ تناسب اندام و ارتقای سلامتی خود اقدام کنید.

در ادامه، به طور گام به گام نحوه تفسیر نتایج BMI را در جدول شاخص توده بدنی شرح می دهیم:

محاسبه BMI بزرگسالان

BMI(شاخص توده بدنی)	وضعیت تناسب اندام
زیر 18.5	کمبود وزن
18.5 تا 24.9	وزن ایده آل
25 تا 29.9	اضافه وزن
30 تا 34.9	چاقی
بالای 35	چاقی مفرط

اگر نتیجه محاسبه bmi دقیق شما کم تر از 18.5 است، احتمالا از لاغری مفرط رنج می برید. اگر جوابش چیزی بین 18.5 تا 24.9 است، یعنی اندام تان همانی است که باید باشد: فیت و متناسب! اگر یک خورده از 25 برود بالاتر یعنی (یک خبر بد برایتان دارم): شما اضافه وزن دارید! حدفاصل عدد 30 تا 34.9 چاقی معنی می دهد و از 35 آن‌طرف‌تر نشان گر چاقی مفرط است. در حقیقت جواب شاخص توده بدنی گزارشی دو رقمی از وضعیت تناسب اندام شماست.

مثلا من 67 متر قد دارم و چیزی حدود 77 کیلوگرم وزن! اگر این دو عدد را در نرم افزار محاسبه bmi ببرم، عدد به دست آمده می شود شاخص تود‌ه ای من. اما چگونه می توان متغیرهای گوناگون دیگر مثل سن و هیبت و جنسیت را نادیده گرفت و به عدد به دست آمده از محاسبه BMI برای تشخیص چاقی و یا لاغری بسنده کرد؟

تاثیر سن بر شاخص توده بدنی

محاسبه bmi بر اساس سن باید انجام شود. وقتی خوب اطلاعات مربوط به محاسبه BMI را ورق بزنید، با نکته ای رو به رو خواهید شد که همه چیز درباره قطعیت و تام و تمام بودن این فرمول را زیر سوال می برد. فرمول محاسبه BMI تنها در بزرگسالان و افراد 18 تا 65 سال جواب می دهد، نه کمی این طرف تر و نه کمی آن طرف.

با این حال، توجه به این نکته ضروری است که شاخص توده بدنی (BMI) تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله سن قرار می گیرد. در ادامه، به بررسی تاثیر سن بر BMI و نحوه تفسیر نتایج آن در گروه های سنی مختلف می پردازیم.

بزرگسالان

در بزرگسالان، BMI به طور کلی با افزایش سن به تدریج افزایش می یابد. این امر به دلیل عوامل مختلفی از جمله کاهش متابولیسم، افزایش توده چربی و کاهش توده عضلانی با افزایش سن رخ می دهد. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که محدوده های نرمال BMI برای بزرگسالان ثابت باقی می ماند.

سالمندان

در سالمندان، BMI ممکن است دوباره کاهش یابد. این امر به دلیل عوامل مختلفی از جمله کاهش اشتها، مشکلات گوارشی و کاهش تحرک بدنی رخ می دهد. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که کم وزنی در سالمندان نیز می تواند خطرناک باشد و باید مورد بررسی قرار گیرد.

میانسالان اغلب با تغییرات هورمونی شدید در فواصل کوتاه‌ زمانی دست به گریبان اند. در نتیجه توده های چربی بسیاری در نواحی مختلفی از بدن شان شکل می گیرد و همین کار را برای تعیین وزن و درصد چربی بدن شان دشوار می سازد. پس بهتر است برای میانسالان نیز از این فرمول استفاده نکنیم.

پُر پیداست که فرمول محاسبه BMI برای افرادی با وضعیت های متغیر فیزیکی در دوران گوناگون کارآمد نیست. محاسبه bmi آقایان و خانم ها نیز بر همین منوال است. فرض کنید زنی 45 ساله در قد و وزنی مشابه با مرد در همان سن و قد و وزن به یک عدد ثابت در فرمول محاسبه BMI می رسند. با وجود این تعبیر عدد مشابه در دو جنسیت، به دو شکل جوراجور خواهد بود.

کودکان و نوجوانان

در دوران کودکی و نوجوانی، BMI به طور طبیعی در حال نوسان است و با افزایش سن به تدریج افزایش می یابد. همچنین لازم است بدانید که برای تفسیر دقیق محاسبه bmi کودکان، باید از نمودارهای استاندارد رشد استفاده کرد که با در نظر گرفتن سن و جنسیت، محدوده های نرمال BMI را نشان می دهند.

مشورت با متخصص اطفال یا متخصص تغذیه بهترین راه برای ارزیابی تناسب اندام و دریافت راهنمایی های لازم در این دوران است.

پزشکان وزن و قد کودک را در فرمول bmi می برند و بعد آن را مطابق با صدک های از پیش تعیین شده محاسبه می کنند:

پزشکان معتقدند یک فرمول ریاضی تعیین شده هیچ دردی از افراد زیر دو سال دوا نمی کند، از جمله محاسبه BMI نوازادان. این موضوع بیش از آنکه به اعتبار فرمول ها در ارتباط باشد، به شرایط متغیر نوزدان مربوط است. آن ها، پزشکان، می گویند مسائل ژنتیکی و دوران شیردهی نقش بسیار پر رنگی در حجم اندام کودکان ایفا می کند. دست‌کم عامل دومی متغیری‌‎ است که در هر دوره می تواند به تناسب با وزن نوزاد بالا و پایین شود.

محاسبه BMI کودکان براساس صدک‌ها

✍نکته: صدک ها مقادیری هستند که درصد مشخصی از داده ها در یک مجموعه داده در زیر آنها یافت می شود.

BMI کودکان براساس صدک‌ها	وضعیت تناسب اندام
صدک زیر 2	کمبود وزن
صدک بین دو عدد 2 و 90	وزن مطلوب
صدک بین دو عدد 91 تا 97	اضافه وزن
صدک 98	چاقی

👈بیش تر بخوانید: تاثیر چاقی بر زانو درد به چه صورت است؟

تاثیر جنسیت در محاسبه BMI

بی تردید به واسطه شکل بدن، نحوه کارکرد هورمون ها و مباحثی از این دسته، تفاوت چشم گیری در BMI خانم ها و آقایان است. همین الان اگر « محاسبه bmi زنان آنلاین » را جستجو کنید، به سایت های محاسبه آنلاینی بر می خورید که مسئله جنسیت را در محاسباتشان مدنظر قرار داده اند. با وجود این موضوع بارداری و نقش آن در متغیرهای bmi هنوز از حلقه های مفقوده به شمار می رود.

محاسبه bmi زنان باردار

در دوران بارداری بدن تغییرات گسترده ای در شکل و عملکردش تجربه می کند و معمولا با اضافه وزن همراه است. پزشکان برای تشخیص و کنترل این اضافه وزن عوامل گوناگونی مثل بافت رحم، مایع آمنیوتک بدن، ذخایر چربی و غیره را مدنظر قرار می دهند. با وجود این معیارهای مشخصی برای تعبیر عدد bmi زنان باردار وجود دارد.

محاسبه bmi زنان باردار

BMI زنان باردار	وضعیت تناسب اندام
کمتر از 18.5	کمبود وزن
بین 18.5 تا 24.9	وزن ایده‌آل
بین 25 تا 29.9	اضافه وزن
30	چاقی

اما وضعیت بارداری تنها استثنا در محاسبه BMI نیست. یکی از سوالات بسیار مهم این است که این فرمول برای ورزشکاران چگونه جواب می دهد؟

?بیشتر بخوانید : هر آنچه که باید درباره رژیم بارداری بدانید.

فرمول BMI برای ورزشکاران

وقتی فرمول محاسبه BMI به سن و قد محدود می شود، دیگر جایی برای وزن عضلانی و بافت چربی باقی نمی ماند. نسبت چربی و عضله در ورزشکاران هم متغیر است و هم تفکیک پذیر. BMI تفاوت میان این دو را تشخیص نمی دهد. پس گزینه مناسبی برای ورزشکاران به حساب نمی آید.

اما این تنها محدودیت فرمول BMI  نیست. آن‌گونه که مشاهده کردید BMI در مورد نوزادان و کودکان نیز سنجش معتبری ارائه نمی دهد.

راه های جایگزین فرمول محاسبه BMI

اگرچه هنوز و تا همیشه این فرمول اعتبار دارد اما محدودیت هایش کارشناسان را وادار می کند پی راه های جایگزین بگردند. در زیر چند راه جایگزین را معرفی کرده ایم.  راه های جایگزین این فرمول، کم یا بیش می تواند خلا های محاسباتی اش را جبران کند.

WHR، نسبت دور کمر به ران

اگر می خواهید نسبت چربی پایی تنه را حدس بزنید، WHR و یا نسبت دور کمر به ران همان فرمولی است که دنبالش می گردید. برای محاسبه اش کار سختی ندارید: عادی بایستید و نفس بکشید و دور کمرتان را اندازه بگیرید. بعد بروید سر وقت ران هایتان و اندازه بزنید. حالا اعداد را در فرمول زیر ببرید.

اندازه کمر ÷ اندازه دور ران

محاسبه WHR یا نسبت دور کمر به ران

WHR	کمبود وزن	وزن ایده‌آل	اضافه وزن	چاقی
زنان	0.80 یا کم تر	0.85 یا کم تر	0.81 تا 0.85	0.85 یا بیش تر
مردان	0.95 یا کم تر	0.96 تا 1.0	–	1.0 یا بیش تر

WHtR، نسبت دور کمر به قد

یکی از ویژگی های ممتاز اندازه‌گیری WHR، محاسبه چربی انباشته شده در شکم و دیگر مزیت این فرمول نسبت به BMI تفکیک معیارها برحسب جنسیت است. کافی است دور کمر خود را در حالت عادی اندازه بگیرید. بعد در پاشنه دیوار بایستید و اندازه قدتان را به دست بیاورید. حالا به روش زیر اعداد به دست آمده بر هم تقسیم کنید:

دور کمر ÷ قد × 100

درصد به دست آمده را بر اساس جدول زیر می توان تعبیر و تفسیر کرد:

محاسبه WHtR یا نسبت دور کمر به قد

WHtR	کمبود وزن	وزن ایده‌آل	اضافه وزن	چاقی
زنان	کمتر از 42 درصد	بین42 تا 48 درصد	بین 49 تا 57 درصد	بیش از 58 درصد
مردان	کمتر از 43 درصد	بین 43 تا 52 درصد	بین 53 تا 62 درصد	بیش از 63 درصد

درصد چربی به جای BMI

وقتی وزن را اندازه می گیرید، در حقیقت مجموع عضلات و چربی ها را مورد ارزیابی قرار داده اید اما اگر می خواهید تنها چربی بدن را محاسبه کنید، بهتر است به پزشک و یا مراکز تخصصی تغذیه مراجعه کنید. آنان دستگاهی دارند به نام کالیپر. این دستگاه معیارهایی مثل دور مچ، دور ران و دور بازو را هنگام اندازه گیری در نظر می گیرد و عدد دقیقی پیرامون درصد چربی بدن تان تحویل می دهد.

نتیجه گیری

فرمول محاسبه BMI، همان طور که اشاره شد، یکی از معتبرترین معیارها برای صدور مجوز جراحی و یا تهیه رژیم غذایی است اما کارکرد اندازه گیری وزن و چربی به این ها خلاصه نمی شود. مثلا اگر بنا دارید تناسب اندام و رشد نوزاد و یا کودکتان را بسنجید و یا سر و کارتان با پزشک قلب و عروق است باید از روش های دیگر همچون WHR و WHtR بهره بگیرید.

سوالات متداول در رابطه با شاخص توده بدنی